Marcel van Bergen over Leiderschap

Ilse Wouters en Marcel van Bergen hebben een aantal overeenkomsten: beiden trainen leiders, beiden zijn ondernemers en ze spelen allebei nog graag. Ilse is daarom de aangewezen persoon om eens diep te graven naar de mens achter Berg & Partners.

Tekst Froukje Peters
Beeld Eddie Mol

Over Ilse Wouters, bouwjaar 1976, gevestigd in Eindhoven. Functie: theatermaker, trainer, ondernemer en eigenaar van de Ilse Wouters Academy. Opleiding: Theateropleiding aan de Hoge School voor de Kunsten Arnhem.Over Marcel van Bergen, bouwjaar 1970, wonend in Heeze. Functie: Oprichter en Managing Partner bij Berg & Partners, trainer, groeiversneller, executive coach, ondernemer. Opleiding: Bachelor in HR, Executive Master of Management and Organization, diverse verdiepende opleidingen in leiderschap en verandering.

Goed leiderschap: is dat aangeboren of te leren?

Binnen de juiste context kan iedereen met zijn/haar talenten een goede leider zijn. In de basis kun je een hoop leren. Trauma’s in iemands leven of familielijn kunnen de ontwikkeling stagneren. Die vormen soms belemmeringen waardoor het potentieel van iemand niet volledig tot bloei komt. Ik merk dat daar nog weinig bewustzijn over is. Je familiesysteem werkt door in je leiderschap.

Wat voor leider ben jij?

Ik wil van nature de beste zijn en stel daarom hoge eisen. Dat wordt onder andere verklaard door mijn familiesysteem. Ik ben een vaderskind. Mijn vader was de oudste in een gezin van negen kinderen. Nadat zijn ouders, mijn grootouders, gingen scheiden, nam mijn vader ook verantwoordelijkheid binnen het gezin. Mijn vader had daardoor niet altijd voldoende ruimte om datgene te doen wat hij graag had willen doen. Die taak, zijn verlangen, werd uiteindelijk op mij geprojecteerd, zijn enige kind. Dat ben ik. De combinatie van mijn vader en een moeder, die erg op details focuste, heeft mij het type leider gemaakt dat ik nu ben. Ook mijn verleden als topsporter draaide om presteren en mijn ADHD geeft mij de hyperfocus die ik tegenwoordig bewust kan inzetten. Als ik echt iets wil, dan gaat het ook wel gebeuren. Ik heb enorm leren doorzetten, ook ten koste van mijzelf. Ik ben mij ondertussen zeer bewust van mijn achterliggende thema’s en patronen. Ik heb jarenlang een thema gekend op zelfliefde, ben ik wel goed genoeg? Voldoe ik aan de spreekwoordelijke lat van mijn ouders? Vanuit dat bewustzijn let ik erop dat ik mij als leider richt op het in verbinding blijven, met mezelf en mijn team. Vroeger wilde ik alles zelf doen, dat had ik ‘geleerd’ als enig kind. Tegenwoordig werk ik vanuit verbinding. Dat vraagt om meer rust in mijn leven, zodat ik ook echt aanwezig kan zijn in het moment.

‘Tegenwoordig werk ik vanuit verbinding. Dat vraagt om meer rust in mijn leven, zodat ik ook echt aanwezig kan zijn in het moment.’

Hoe democratisch ben jij in de praktijk?

Ik sta altijd aan. Wanneer anderen beginnen na te denken, ben ik al enige tijd bezig met vraagstukken. Ik heb een visie en een idee waar het naartoe moet en betrek anderen erbij om samen te kijken wat een logische volgende stap zou zijn. Als leider ga ik daarin voorop, maar ik hoef het niet meer alleen te doen. Dat blijft een valkuil, het is een diep patroon. Goede ideeën voeren we tegenwoordig samen uit. Bovendien zorgt de diversiteit van ons team ervoor dat je vanuit meerdere invalshoeken naar vraagstukken kunt kijken en daarmee ook een grotere diversiteit aan opdrachtgevers kunt begeleiden. Sommige opdrachtgevers passen minder bij mij, maar wel bij mijn collega’s. Ik voel mij gezegend met het topteam aan professionals om mij heen. We leren van en met elkaar. Ik, en wij allemaal, volgen jaarlijks nog diverse opleidingen. Daarnaast heb ik een coach, een gesprekspartner buiten kantoor. Het raakt een belangrijk principe in leiderschap en lidmaatschap binnen een team: voor je leiderschap tank je veilig en integer buiten je team; de inzichten oefen je uit binnen het lidmaatschap van je team.

‘De cycli van de maatschappij en de economie gaan steeds sneller, dus het kost wat moeite om serieus tijd vrij te maken’

Wat is het geheim van goed leiderschap en ondernemen?

Er zijn weinig geheimen als je een open leerhouding hebt. Soms zie ik dat het ego in de weg kan zitten. Je moet af en toe even stilstaan als je echt vooruit wilt. Vertragen om te versnellen noemen we dat bij Berg & Partners. Om nieuwe inzichten op te doen en om ze te kunnen borgen. Daarnaast is de natuur een mooie spiegel om rust en reflectie te kunnen tanken. De natuur voedt op een andere manier je brein. Ook vitaliteit is belangrijk. Een simpele ochtendwandeling met de hond kan je weer wat brengen. Verder is het belangrijk dat – als je iemand wilt begeleiden, coachen en ontwikkelen – je moet zorgen dat je er ook écht kan zijn. Dat je beschikbaar bent. Dat vraagt om mentale schapruimte. De cycli van de maatschappij en de economie gaan steeds sneller dus het kost best wel wat moeite om serieus tijd te maken. Dat vind ik zelf ook best lastig maar het is een must do. Bij het echt even stilstaan, ontdek je ook meer je diep ingesleten patronen die niet langer dienstbaar zijn voor de volgende fase met jezelf, je team of de organisatie waaraan je leidinggeeft. Ben je bereid om dat te onderzoeken en je verder te ontwikkelen, zodat je zelf geen belemmering wordt voor de organisatie?

Wat gaat er goed of fout in deze onrustige tijd?

Authentiek leiderschap is soms nog ver te zoeken. Het vraagt lef om écht jezelf durven te zijn met je gave kant en je opgave kant. Authenticiteit gaat over worden wie je ten diepste bent. Er is veel versnippering in de maatschappij en er zijn veel variabelen waar je mee te dealen hebt als leider. Dat maakt het complex om daarin leiding te geven. De nieuwe generatie tekent in op authenticiteit: wat doe je voor de wereld? Deze nieuwe generatie neemt de ruimte voor zichzelf. Meteen na hun afstuderen gaan ze vier dagen werken, zodat ze een dag thuis hebben voor zichzelf of hun gezin. En dat is dus de uitdaging in leiderschap: leidinggeven aan vier verschillende generaties met elk een eigen arbeidsethos. Dat betekent dat je als leider open de wereld in moet kijken en niet in je eigen groefje moet blijven hangen.

Wat brengen vrouwen binnen de top van een organisatie?

Vrouwen brengen o.a. meer verbinding en empathie, ze kijken vanuit andere perspectieven naar vraagstukken. Helaas zie je dat bepaalde vrouwen meer masculiniteit nodig hebben om op de juiste plek te komen en zich daar te handhaven. Dat zou niet nodig moeten zijn. Het is een ontzettend oud patroon. Ik zie wel dat vrouwen binnen bedrijven steeds meer worden gezien en ‘omarmd’, maar het is blijkbaar nog moeilijk om ze echt de positie te geven. Mannen gedragen zich vaak onderling toch anders. Als daar een vrouw bij komt, moeten ze zich aanpassen. Dat vinden ze lastig. Evolutionair heeft dat blijkbaar nog wat tijd nodig. Maar laat duidelijk zijn dat vrouwen in de top een enorme meerwaarde brengen in management- en directieteams, dat ervaar ik en moedig ik vanuit mijn plek als begeleider van MT- en directieteams aan.

Hoe belangrijk is innovatie voor jullie en waar haal je inspiratie vandaan?

Ons training- en begeleidingsaanbod evolueert continu. We voeden onze leercurve met de grote diversiteit aan casuïstiek, maar we tanken ook veel extern. We hebben intervisie binnen Berg & Partners, waarbij we van en met elkaar leren. We gebruiken ook ChatGTP (een AI-gestuurd taalprogramma dat voorziet in snelle antwoorden en nieuwe, creatieve inspiratie. Het biedt kennis en menselijke teksten op basis van context en eerdere conversaties, red.) waardoor we sneller toegang krijgen tot informatie.

Maar inspiratie is er voor mij op velerlei manieren. Het is het verschil tussen kijken en waarnemen. Omdat ik altijd ‘aan sta’ doe ik veel nieuwe ideeën op, zowel in de natuur als in de talloze branches waar we in de keuken mogen kijken. Ik maak foto’s en notities met mijn telefoon die ik later uitwerk met het team.

‘Durf betere mensen dan jezelf aan te nemen. Bevorder een kritische houding en vraag oprechte feedback.’

Wat is jouw advies voor ondernemers?

Succesvolle ondernemers of bestuurders verzamelen de juiste mensen om zich heen. Niet alleen binnen de organisatie, maar ook de partners waarmee ze samenwerken. Ieder heeft zijn eigen vakgebied en kan je zodoende voeden op de lijn waar je zelf minder goed in bent. Sta open om te leren. Durf betere mensen dan jezelf aan te nemen. Bevorder een kritische houding en vraag oprechte feedback. Zoek diversiteit, durf eens een andere keuze te maken. Innovatie vind je niet op het geijkte pad.

Het is niet opmerkelijk dat leiders met een groot ego nooit bij ons aankloppen. Die weten immers alles al. Maar het gaat juist om kwetsbaarheid. Dat is ook authenticiteit. Alles mag er zijn, ook het niet weten. Je hoeft niet alles te weten voor je ergens aan begint, maar je gaat als leider wel voorop in het samen uitzoeken.

Wat ik ook wil meegeven, is het belang van vertragen om te kunnen versnellen. Er gaat niets verloren als je een belangrijke beslissing pas overmorgen neemt. Er is tijd nodig om te herijken en te herbronnen. Wij zetten leiders en teams soms letterlijk even op pauze. Dan komt er rust, ruimte en inzicht. In deze tijd van toegenomen impulsen is er meer noodzaak tot vertraging. Onze programma’s draaien om die bewustwording. Betere, gedragen besluiten en weer thuiskomen bij jezelf. Hoe zorg je ervoor dat iedereen daaraan optimaal kan bijdragen? Dat begint met rust creëren en samen de managementopgave doorleven.

Waar verheug jij je persoonlijk op?

Ik verheug me op de verdere groei van onze kinderen. Ik geniet er enorm van nu ik zie dat zij hun eigen weg hebben gevonden. Ook voor mijn vrouw en mij komt er weer een andere tijd. We zijn 28 jaar samen en onze kinderen zijn bijvoorbeeld voor het eerst niet meegegaan op zomervakantie, dat zorgt ook weer voor een andere intimiteit. Ook kijk ik uit naar de toekomst van ons kantoor. We zitten nu voor het eerst op de begane grond. We kunnen letterlijk wortelschieten. Ik heb zin om met het team het volgende hoofdstuk te schrijven.  Komend jaar ga ik de ‘Haute Route’ skiën van Chamonix naar Zermatt, een bucketlist-dingetje. Ook daar heb ik enorm veel zin in. Sport blijft belangrijk voor me, dat heeft mijn systeem echt nodig.

Het laatste woord

Blijf leren, blijf openstaan voor de ontmoeting met andersdenkenden. En blijf experimenteren, daar start het leren!