Wa? Menselijke waarde of marktwaarde?
Expats komen en gaan. Ze integreren niet, spreken geen Nederlands, maar ze wonen wél in onze huizen. Oja, en ze zijn arrogant. Een bloemlezing van wat je op een verjaardagsfeestje kunt horen. Je voelt al aan: dit is niet helemaal de waarheid. Was dat wél het geval, dan leek de gemiddelde expat verdraaid veel op ome Harry.
We hebben het over kapitaal, menselijk kapitaal weliswaar. In een globaliserend kapitalisme bepaalt iemands marktwaarde voor een groot deel zijn/haar mobiliteit: een kenniswerker wordt aangetrokken, een vluchteling verschijnt onaangekondigd op de deurdrempel. De ene willen we hebben, de andere….
Ik denk dat tot voor kort veel mensen in deze tweedeling geloofden en ernaar handelden. De kennismigrant heeft waarde en is gewenst, de vluchteling kost geld en houden we liever buiten. Gelukkig is dit sentiment aan het veranderen. De kennismigrant is nog steeds erg gewild en wordt in grote getalen aangetrokken: ze zijn noodzakelijk om bedrijven te laten ontwikkelen en dus de economie te laten groeien. De vluchteling komt op eigen gelegenheid (vaak getriggerd door rampspoed), maar er wordt niet alleen naar gekeken als zijnde een maatschappelijke en economische kostenpost. Neen, het inherente menselijke kapitaal dat de vluchteling met zich meedraagt, wordt steeds vaker ontsloten. Volgens het UWV hebben reeds 900 Oekraïners in de afgelopen weken werk gevonden in Nederland (bericht 13 april 2022). Wetten en regels werden gebogen en aangepast om dit versneld mogelijk te maken. Mensen willen werken, ze willen bijdragen en er toe doen. En een baan is daarin een belangrijke component.
Menselijke waarde moet voorop staan. Het helpt als de component menselijk kapitaal daarin gezien wordt. Dan gaan er deuren open, zo simpel is het in een kapitalistisch systeem. Waar we nog een weg af te leggen hebben, is in het gelijkheidsbeginsel: welke vluchteling krijgt welke kansen? Voor wie zetten we die extra stap en wie blijf op de drempel staan? Ik weet dat hier internationale verdragen, Europese en nationale wet-en regelgeving in meespelen, maar het huidige tijdsframe maakt het kristalhelder dat we nog niet zijn toegerust om eenieder gelijke kansen te bieden. De menselijke waarde staat dus nog niet voorop! Ook in een globaliserende wereld maakt het nog steeds uit waar je wiegje heeft gestaan.
Ik hoop alleen dat we afkunnen van de term ‘menselijk afval’, een begrip dat door de Poolse socioloog Zygmunt Bauman werd geïntroduceerd: hij heeft het over de vloeibare samenleving, waarbij er altijd mensen zijn die niet meekunnen. Het zijn die mensen die overblijven nadat de selectieve globalisering alles van waarde heeft ingesloten. Dat strookt helemaal met Manuel Castells, Spaans socioloog, die aangeeft dat globalisering gezien moet worden als een proces van selectieve in-en uitsluiting van bepaalde gebieden, producten en groepen mensen.
In mijn beleving zou voor het woord ‘afval’ nooit het woord ‘menselijk’ mogen staan. Ook al wordt steeds vaker aan afval waarde toegekend en wordt het omgezet in kapitaal. Maar dat gaat dan weer niet over mensen… Als je onderhand denkt; ‘Pfff Kris, heftige column, niks luchtigs aan, jongen!’, dan kan dat kloppen. Maar dan is er altijd nog ome Harry en tante Hetty uit mijn vorige columns. Zij kwamen dus uit België richting Nederland, tante Hetty was geheadhunt: men zag in haar een menselijk groeikapitaaltje. En ome Harry…die mocht mee, niet omwille van zijn menselijk kapitaal, maar met zijn eigen intrinsieke menselijke waarde.
