Keramiek-afval om te koesteren

Tijdens de Dutch Design Week barstte Eindhoven van creatieve, innovatieve oplossingen. Ook bij het Secrid Talent Podium, een springplank voor jonge, ambitieuze ontwerpers. Ontwerper Lotte Douwes wil het productieproces van porselein en aardewerk circulair maken. Want dat kopje op ons bureau? Dat is vaak veel vervuilender dan we denken.

tekst: June Captain
foto’s: Anouk Moerman en Secrid

Het Secrid Talent Podium, bekend van de iconische pasjeshouders, biedt veelbelovende designtalenten een podium om hun ideeën en producten aan een groot publiek te tonen. Dit platform helpt niet alleen bij de zichtbaarheid, maar biedt ook financiële ondersteuning om projecten echt van de grond te krijgen. Een mooi voorbeeld hiervan is de expositie Meaningful Matter van Lotte Douwes.

Lotte creëert hoogwaardig servies van keramiekafval, een complex en innovatief proces waar vakmanschap en duurzaamheid samenkomen. Haar passie voor klei ontstond al vroeg in de servieswinkel van haar moeder. Tijdens haar studie aan de Design Academy Eindhoven ontdekte ze vervolgens hoe vervuilend de keramiekindustrie eigenlijk is. Deze ontdekking drijft haar om verandering te brengen.

Hoe vervuilend is keramiekproductie eigenlijk? 

“Na een paar jaar zelf porselein te hebben geproduceerd, worstelde ik lange tijd met het idee dat ik iets creëerde dat eigenlijk al bestond. Dat ik bijdroeg aan de uitputting van de aarde. Dat besef knaagde. Ik ben gaan onderzoeken wat porselein eigenlijk is, waar het vandaan komt en of je het afval weer kan gebruiken bij de productie van nieuw porselein. Die gedachte gaf me een nieuwe richting vormde mijn droom om duurzame porseleinproductie terug te brengen naar Nederland.

Ik heb veel inspiratie opgedaan in ‘de porselein hoofdstad’ van de wereld, Jingdezhen in China. Het viel mij op dat veel mijnen rondom de stad gesloten zijn, omdat de voorraad van kaolien, het hoofdbestanddeel van porselein klei, uitgeput is. Om aan de vraag te voldoen, worden grondstoffen nu vaak vanuit andere werelddelen naar mengstations in landen zoals Brazilië gebracht, waarna het gemengde materiaal weer naar Europa wordt verscheept. Dat zijn ontzettend veel kilometers.

En zelfs dan gaat het nog lang niet altijd goed. Bij de productie wordt vaak tot wel 50% afgekeurd, wat het proces niet alleen vervuilend maakt, maar ook de aarde uitput. Recyclen is ook geen gemakkelijke opgave: voor oud keramiek bestaat er nog geen effectieve manier om het opnieuw te gebruiken. Alleen al in Nederland belandt jaarlijks zo’n 11 miljoen kilo aan keramiek op de afvalberg.”

Is er een vaste manier van scherven verwerken? 

“Voor het servies dat ik maak, bestaat een basisformule, het afval kan wisselend zijn. Ik streef naar consistentie, maar juist dat maakt het werken met klei uitdagend. Elk stuk kan nét even anders reageren. Daarom test ik elk recept telkens opnieuw zorgvuldig uit om zelfs de kleinste afwijkingen te doorgronden. Inmiddels heb ik zó veel soorten klei en scherven getest, dat ik gevoel voor klei heb gekregen en kan inschatten hoe je dit inzet voor een specifieke productietechniek.”

Hoe is de overstap van idee naar ondernemerschap gegaan? 

“Het pad hiernaartoe was allesbehalve eenvoudig. Dit project zat vol innovatieve technieken en experimenten. Het vinden van financiële steun hiervoor is een uitdaging. Je kunt innovatie eigenlijk helemaal niet meenemen in je product, en partijen zoals banken staan niet bepaald in de rij om je daarin te ondersteunen. Op dat moment heb ik een gedetailleerd bedrijfsplan geschreven. Echt alles is doordacht, van eenmanszaak tot BV, inclusief plannen voor het aannemen van personeel. Uiteindelijk lukte het me om financiering te vinden, en sindsdien heeft mijn bedrijf grote stappen gemaakt. Inmiddels werk ik samen met grote winkelbedrijven, restaurants en de kringloopwinkel, waar ik keramiekafval ophaal en verwerk als grondstof voor nieuwe klei. ”

Waar liggen je behoeftes als designer en als ondernemer? 

“Ik ontwerp met een publiek in gedachten – het draait voor mij niet om kunst, maar om producten die mensen écht waarderen en jaren koesteren als treasures. Ons productieproces is écht anders circulair, sociaal en duurzaam en dat zou ik graag uitbreiden, zodat we een belangrijke bijdrage leveren in verduurzaming van de sector.

We zijn nu bezig met opschalen. Dat is een uitdaging, omdat het productieproces vol innovatieve oplossingen zit en we werken met sociale partners. Ik ben niet alleen bezig met ondernemen, maar ook met designen en het verder ontwikkelen van het product. We zijn op het punt hoe we gaan opschalen nu grotere klanten de eerste producten willen afnemen. Eigenlijk zoek ik opdrachtgevers die vooruit durven te investeren. Versnellers die de orders plaatsen nog vóór het proces volledig draait. Ik ben ontzettend benieuwd wie het bedrijf zal zijn dat de waarde van duurzaam servies omarmt en ons de kans geeft om deze visie te realiseren.”