Werkend leren, leert je falen en bescheiden te zijn

De waarde van experimenteren.

Om iets nieuws op te zetten of belangrijke beslissingen te nemen, is de timing cruciaal. Niet alles kan een succes worden en dat is in deze tijd dan ook niet meer van belang.

Tekst: Petra Janssen 
Beeld: Ontwerpbureau Studio Boot

Succes is iets van een korte termijn denken. Het is veel belangrijker om te kijken naar een duurzaam succes. Dat levert economisch misschien minder op, maar maakt de mens en de planeet wel beter, kansrijker. Als ontwerper en cultureel ondernemer ben je altijd

in nauw contact met (de omgeving van) de samenleving. Zo’n grondhouding heeft als voorwaarde dat je altijd onderzoekend werkt en toetst aan de tijd.

Educatie

Na tien jaar docentschap aan de Design Academy Eindhoven, kwam ik in 2011 precies tot dat inzicht. Ik besloot om, naast mijn werkzaamheden bij mijn eigen ontwerpbureau, het heft in eigen handen te nemen. Ik startte eigen projecten op. 2011 was het jaar van de eerste grote crisis waarvan niemand op dat moment wist wat er zou gebeuren. Het neerhalen van de Twintowers in New York, Griekenland dat bijna failliet ging en banken die op omvallen stonden. We hielden onze adem in en niemand had een antwoord.  In dat jaar trokken we de stoute schoenen aan om voor het eerst een festival te organiseren waar we misschien ook antwoorden konden vinden.

Een dorp bouwen in tien dagen tijd

We formuleerden vragen, zochten een vrije plek en vroegen bevriende ontwerpers en kunstenaars om mee te doen. Ook deden we een open call richting idealisten, amateurs, en andere beroepsgroepen. Iedereen die mee wilde bouwen, mocht zich melden. We maakten het festival ‘Huttenfestival de Vlek’ in de Spoorzone Tilburg. In tien dagen tijd bouwden we daar een dorp in een stad en maakten we een maatschappij die bottom-up werd vormgegeven. Dit was een leerzaam proces voor de uitwisseling tussen verschillende mensen en diverse beroepsgroepen. Iedereen werkte samen: arm en rijk, kansrijk en kansloos, professional en amateur, bedrijfsleven, overheid en burgers.

Nu ik terugkijk, kan ik pas zien hoe belangrijk en impactvol experimenten als deze zijn. Het voorleven en uitproberen, maar vooral ook het tast- en zichtbaar maken, geeft mensen een perspectief. Het vertelt een verhaal van hoe dingen ook anders vormgegeven kunnen worden in onze maatschappij. Het is een kwestie van geloven, maar bovenal van doen.

Projecten

In 2012 werd de eerste pilot voor Social label opgezet waarin we het belang van design laten zien. Het ontstond op het Huttenfestival en begon met een vraag van de jongens van de Amarant Groep uit Tilburg. Bij Social label werken makers die minder kansen hebben in onze samenleving samen met ontwerpers. Dit brengt uitwisseling, meedoen, leren, arbeid en trots.

Wat doen we nu precies? We ontwerpen arbeid op maat, zodat design betekenis krijgt. Dit heeft geresulteerd in een beweging met veertien werkplaatsen en zeventien ontwerpers. We hebben een prachtige collectie die laat zien dat het wél kan. Je moet alleen tijd en aandacht hebben om iets specifieks op maat te maken voor de doelgroep.  Terugkijkend heeft dit mooie resultaten behaald en zijn diverse werkplaatsen uitgegroeid van bezigheid naar reëele arbeid.

Een experiment van 10 jaar

In 2015 zijn we in Den Bosch, de stad waar ik woon en leef, een experiment aangegaan van tien jaar. Op een voormalig fabrieksterrein van De Heus Veevoeders zijn we gestart met een ‘gesamtkunstwerk’: het Werkwarenhuis. Hier maken we van niets iets. Het is een mooie uitdaging om alle facetten van de toegepaste kunst te laten zien. Denk aan de ontwerpen, architectuur, placemaking en programmering. Het biedt een enorme kans om als creatieven te laten zien dat we anders kunnen samenwerken. Dat we een toekomst anders zullen moeten vormgeven, nu de ruimte om ons heen kleiner wordt, het groen minder en de leefbaarheid afneemt.

Ik ben gaan lesgeven in de maatschappij om design rechtstreeks toe te passen en te laten zien. Belangrijk om te weten, is dat als je buiten je bubbel stapt, je erachter komt dat maar een klein percentage van de inwoners van Nederland bekend is met de betekenis en kracht hiervan. In het Werkwarenhuis zit ook het Social label lab waar we betekenis en zichtbaarheid geven aan het woord inclusie.

Design

Wat ik van dit alles heb geleerd en nog steeds leer, is dat het tastbaar maken van maatschappelijke problemen zicht geeft om stappen te zetten en te leren van elkaar om een goede oplossing te ontwerpen voor een verandering. De een doet dat in politiek de ander via economie of cultuur. Design is een mooie brug tussen al deze gebieden. De context en de tijd bepalen wat er nodig is, zonder schoonheid en plezier uit het oog te verliezen.  Creatief ondernemerschap en visie kunnen meerdere oplossingen brengen voor problemen in de samenleving. Daarin zijn samenwerken en een goed luisterend oor de sleutel. Design Doing.

Ik ben afgestudeerd op een kunstacademie als grafisch ontwerper. Een prachtig vak waarin je visuele vertalingen maakt voor bijvoorbeeld wereldse problemen of voor een plaatselijke voorstelling.  Door de verandering van het grafisch vak en de toename van het aantal verschillende media, is het uitgangspunt van de vormgeving ook veranderd voor ons. We zijn van het platte vlak ook ruimtelijk gaan werken. Daarbij hebben we de onderzoeksmethode en identiteit van een grafisch ontwerper gehandhaafd. We noemen dit 2,5 D. Het experiment zit hem er dus in om niet bang te zijn te falen en goed te benoemen wat je wil. 2.5 D bestaat niet en geeft mij de ruimte om er zelf iets van te maken. Ik kan een nieuwe stip op de horizon plaatsen. Daarmee kunnen we samen onze eigen wereld bouwen en vormgeven. We beslissen zelf hoe we communiceren.  Veel voorbeelden van andere initiatieven zijn te zien bij het World Hope forum. Dat is een wereldwijde beweging die opgezet is door Lidewij Edelkoort en Philip Fimano. Hierin worden keynotes en low key inspiratiesessies gegeven om een andere kijk op onze toekomstige wereld te krijgen. Ik word blij van het samenwerken met anderen en het delen van verschillende visies. Dat is iets waar we allemaal van kunnen leren. Daarom is experimenteren zo belangrijk. Alleen zo kom je tot nieuwe inzichten.

Petra Janssen

Studio Boot

Stichting Werkwarenhuis

Stichting Sociallabel

Ambassadeur Nederland World Hope Forum